NEW YORK (AA) - California'daki bir garajda 1 Nisan 1976'da mütevazı bir başlangıç yapan Apple, son teknoloji tasarımlar, kullanıcı dostu ara yüzleri ve inovatif ürünleriyle dünyanın en değerli ve etkili şirketlerinden birine dönüştü.
Steve Jobs, Steve Wozniak ve Ronald Wayne tarafından kurulan şirket, kurulduğu yıl "kullanıcı dostu bilgisayarlar yaratma vizyonu" ile "Apple I" bilgisayarını piyasaya sürdü.
Apple, 1977 yılının başında "Apple Computer" adıyla anonim şirket haline geldi.
Şirketin 1984'te tanıttığı "Macintosh", grafik kullanıcı ara yüzü ve fare girişiyle kişisel bilgisayarlarda devrim başlattı. 2001'de piyasaya sürülen "iPod", müzik endüstrisini dönüştürerek dijital içerik tüketiminin önünü açtı.
Apple'ın 2007'de çıkardığı ilk akıllı telefonu "iPhone", tüketicilere bir masaüstü bilgisayardaki gibi internette gezinme olanağı verdi.
Şirketin ismindeki bilgisayar anlamına gelen "Computer" kelimesi, tüketici elektroniğine yönelimi yansıtması amacıyla 2007'de kaldırıldı. Apple ilk tabletini de "iPad" adıyla 2010 yılında piyasaya sürdü.
Kurulu aktif cihaz sayısı 2,2 milyarı aştıTim Cook, 2011 yılında üst yönetici (CEO) olarak Steve Jobs'un yerini aldı. Cook'un liderliğinde ürün yelpazesini ve küresel erişimini genişletmeye devam eden Apple, daha sonra piyasa değeri açısından dünyanın en değerli şirketi unvanını elde etti.
Yapay zeka, artırılmış gerçeklik ve giyilebilir teknolojide gelişmeler devam ederken, akıllı saat ve kablosuz kulaklıklarını da çıkaran Apple, son olarak 2023'te tanıttığı "uzamsal bilgisayarı" Apple Vision Pro'yu bu yıl şubat ayında piyasaya sürdü.
Apple öte yandan, küresel operasyonlarında yüzde 100 yenilenebilir enerjiye geçiş ve ürün üretiminde geri dönüştürülmüş malzemelere öncelik verme gibi girişimlerle karbon ayak izini azaltma konusunda önemli ilerlemeler kaydetti.
Son yıllarda Apple, Microsoft, Amazon ve Google'ın ana kuruluşu Alphabet gibi dev şirketlerin yarışında, Microsoft son dönemdeki yapay zeka atılımlarıyla dünyanın en değerli şirketi konumunda bulunurken, Apple ise 2,6 trilyon doları aşan piyasa değeriyle ikinci sırada yer alıyor.
Apple, geçen yılın son çeyreğine dair yayımladığı bilançosunda, dünya genelinde kurulu aktif cihaz sayısının 2,2 milyar adedi aşarak tüm ürünlerde ve coğrafi segmentlerde tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştığını bildirdi.
Antitröst ve patent davalarının hedefi olduŞirketin piyasaya çıkardığı Macintosh, iPod, iPhone ve diğer inovatif ürünleri, Apple'ın tüketici elektroniği alanındaki konumunu güçlendirirken, şirket aynı zamanda çeşitli yasal zorluklarla da karşı karşıya kaldı.
Antitröst endişeleri, gizlilik anlaşmazlıkları ve fikri mülkiyet çekişmeleri Apple'ı davaların hedefi haline getirdi. Şirketin App Store politikaları, düzenleyici kurumların ve rakiplerin yoğun incelemesine maruz kaldı ve bu durum, adil rekabet ile tüketici tercihi konusunda yasal mücadelelere ve kamusal tartışmalara yol açtı.
Mevzuatla ilgili zorlukların yanı sıra Apple, rakip teknoloji şirketleriyle olan patent anlaşmazlıklarıyla da karşı karşıya kaldı ve devam eden davalar sektörün rekabet dinamiklerini şekillendirdi.
AB rekabet kontrollerini sıkılaştırdıAB Komisyonu, mart ayı başında Apple'ın iPhone ve iPad kullanıcılarına AppStore aracılığıyla müzik akışı uygulamalarının dağıtımı pazarındaki konumunu kötüye kullandığı için ceza verdi.
Komisyonun açıklamasında, Apple'ın uygulama geliştiricilerin, "alternatif ve daha ucuz müzik abonelik hizmetleri hakkında bilgilendirmelerini engelleyen kısıtlamalar getirdiğinin" tespit edildiği, bunun AB kurallarına aykırı olduğu kaydedildi.
Apple'ın davranışının adil olmayan ticaret koşullarına yol açtığı ve AB kurallarını ihlal ettiği bildirilen açıklamada, verilen 1,8 milyar avroluk para cezasının Apple'ın küresel gelirleriyle orantılı olduğu ve caydırıcılık sağlamak için gerekli bulunduğu sonucuna varıldığı ifade edildi.
AB ayrıca, Apple'ın da aralarında olduğu şirketler için Dijital Piyasalar Yasası kapsamındaki kurallara uyup uymadıklarını belirlemek üzere soruşturma başlattı.
Öte yandan, Apple, AB'ye Apple Pay ödeme sistemine ilişkin rekabet endişelerini gidermek için üçüncü taraf mobil cüzdan ve ödeme hizmetlerine erişim izni vermeyi taahhüt etti.
Apple, AB'nin daha katı yasalarına uyum kapsamında yazılım geliştiricilere yönelik uygulamaları doğrudan kendi sitelerinde sunma dahil daha fazla esneklik sağlayacağını da duyurdu.
"Tekel" gerekçesiyle dava edildiABD'de de Adalet Bakanlığı ile 16 eyaletin başsavcısı, akıllı telefon pazarlarını tekeline aldığı iddiasıyla Apple'a, antitröst davası açtı.
Bakanlık, Apple'ın pazar gücünü, tüketiciler, geliştiriciler, içerik oluşturucular, sanatçılar, yayıncılar, küçük işletmelerden ve tüccarlardan daha fazla para kazanmak için kullandığını iddia etti.
Davada dosyasında Apple, geliştiricilere sözleşmeye dayalı kısıtlamalar getirerek ve onların kritik erişimini engelleyerek akıllı telefonlar üzerinde yasa dışı bir tekel kurmakla suçlanırken, Apple'ın davranış tarzındaki her adımın, akıllı telefon tekeli etrafındaki hendeği güçlendirdiği öne sürüldü.
Geçmişte de çeşitli telif ve patent sorunlarıyla mücadele eden Apple, son olarak akıllı saatlerinin satışının durdurulmasına yol açan bir patent anlaşmazlığı yaşadı.
Apple'ın en yeni akıllı saat modelleri Apple Watch Ultra 2 ve Apple Watch Series 9'un ABD'de satışı, tıbbi izleme teknolojisi şirketi Masimo'nun patentini ihlal ettiği gerekçesiyle yasaklandı.
Şirket ise federal temyiz mahkemesine başvurarak karara itiraz etti. Kararın durdurulması için talepte bulunan Apple, saatlerin yeniden tasarlanmış versiyonlarının Masimo'nun patentlerini ihlal edip etmediğinin değerlendirilmesini istedi.
Apple'ın satış yasağının yeniden tasarlanan modelle aşabileceği bildirilirken, şirket kandaki oksijen seviyesini ölçme özelliği kaldırılan Apple Watch Ultra 2 ve Apple Watch Series 9'un ABD'de satışına devam edileceğini duyurdu.
Muhabir: Sevgi Ceren Gökkoyun