Hz. Peygamberin Miraç yolculuğunun Burak’a bindirildiği yerdeki sütun, Harem-i Şerif'teki genişletme çalışması yapılırken ortaya çıkarıldı.
Harem-i Şerif projesinde Osmanlı revakları sorumlusu olarak iki yıldır görev yapmakta olan Başmühendis Hikmet Toplu, Kabe'nin çevresindeki genişletme çalışmalarında gelinen son durumla ilgili bilgiler verirken, çalışmalar sırasında şahit olduğu müthiş bir keşfi daha paylaştı. Dünya Bülteni'ne konuşan Toplu, Osmanlı revaklarının akıbeti ve Osmanlı'dan kalan eserlerin malzeme kalitesi ile ilgili de çok çarpıcı detaylar aktardı.
"BEYTULLAH'TA MİRAC'IN İZİNİ; EFENDİMİZİN (SAV) KOKUSUNU BULDUK"
Yaşadıkları olağanüstü durumun hala tesirinde olduklarını vurgulayan Toplu, "Resulullah sallallahu aleyhi vesselem, Miraç yolculuğunun evvelinde Ümmü Hani Radıyallahuanha'nın evinde Hz. Cebrail Aleyhisselâm tarafından Burak'a bindirilmişti
Tam bu noktaya zamanında bir sütun konulup Miraç yolculuğunun başlangıç işaretlenmiş ve ziyaretçiler tarafından bilinirdi. Fakat sonraları bazı çalışmalardan sonra belki de kasıtlı olarak o sütun, diğerleri gibi kaplanılıp kapatılmış. Söküm esnasında mezkûr sütunun etrafını açtığımızda etrafa mis gibi kokular yayıldı. Diğer hiçbir sütunda böylesi bir güzel koku yoktu. Sonra açmaya devam ettik. Altındaki kum, mermer hepsi güzel kokuyordu. Sonraları kazılar devam ettikçe oradaki kokunun devam ettiğine şahit olduk. Her yerden ziyaretçi akını oldu buraya. Üniversite profesörlerinden işçisine kadar herkes el ve yüz sürdü bu mübarek mekâna." ifadelerini kullandı.
SIRRI ÇÖZÜLEMEYEN KOKU...
Bu kokuyu nasıl izah ediyorsunuz?
Allah'tan bir fadl ve Habib-i Ekrem'ine (sav) bir ikram. Resulullah Sallalahualeyhivesellem'in hatırasını taşıma şerefine sahip her yerde buna benzer koku vardır. Mesela Efendimiz Aleyhisselam'ın dünyaya teşrif ettiği ve şimdilerde kütüphane olarak kullanılan Beyt-i Mübarek'e girerseniz içeri başka kokar ve tam doğduğu oda olan müdüriyet odasına girerseniz orası ise bambaşka kokar.
Ya da Uhud Dağı'nda harb sonrası istirahat ve ibadet ettiği mağarayı ziyaret edenler bilirler. Tam Efendimiz Aleyhiekmelutahiyyat'ın istirahat ettiği, namaz kıldığı kaya bambaşka kokar. Herkes bu kokunun hiçbir kokuya benzemediğine kâildir. Yani dediğim gibi Allah'ın Resul'une verdiği bir ikram.
"OSMANLI REVAKLARI HAREM'DEKİ YERİNİ ALACAK"
Osmanlı revakları konusu çok tartışıldı? Revaklar söküldü? Nereye götürüldü? Üzerinde ne tür çalışmalar yapıldı/yapılıyor? Revaklar tekrar nereye monte edilecek?
Revakların tarihi sütun, kaide, başlık, Lafz-ı Celal, damla rozetler, lafz-ı ayât, parapetler, cephe ve kemer taşları gibi mühim kısımları itinalı bir çalışma ile sökülüp Müzdelife ve Arafat arasında bulunan restorasyon atölyesinde restore edilip özenle muhafaza ediliyor.
Şimdi ise yapım fazında hazırladığımız betonarme ayakların üzerine konulmak üzere Allah izin verirse tekrar tavaf alanına getirilecekler. Revakların planında biraz değişiklik olsa da inşallah tekrardan kullanılacaktır sökülen tarihi parçalar... Burada tabii belli bir muayene aşamasından geçirilecekler getirilmeden önce.
"KUSURSUZ BİR İNŞA ÖRGÜSÜ VE DEVRİNİN EN İYİ MALZEMESİ"
Osmanlı revaklarını sökünce ne gördünüz? Nasıl bir malzeme kalitesiyle karşılaştınız? Demirin, çeliğin, kurşunun, Horasan harcının mukavemeti üzerine neler söylemek istersiniz?
Osmanlı revaklarında tam anlamıyla kusursuz bir inşa örgüsü gördük. Kullanılan malzemeler özellikleri bakımından devrinin en iyileri. Hatta anlatıldığına göre buradan söküm esnasında çıkarılan kurşunlar ile şimdi dünya üzerinde bulunan en iyi kurşun kıyaslanmış. Sonuç: Osmanlı döneminde kullanılan kurşun çok daha iyi çıkmış testlerden. Taşlar yine öyle...
Eski taşlarımız daha sert ve iyi özellikler gösteriyor. Fakat burada şu hususu izah etmek gerekir ki taşlar zamanla kendini toparlayıp daha da setleştiği için eski taşların yenilerinden daha iyi olması normaldir. Belki de sebep budur. Biz de Osmanlı'ının çıkardığı yerden çıkardığımız için Allah'ın izniyle uzun bir ömür bekliyoruz. Bir de harc örneğini verelim. Siz yaklaşık beş yüz senelik bir harçtan kolayca söküm beklersiniz değil mi? Ki öyledir de... Bazı tarihi yapılarda neredeyse kendiliğinden düşüverir harçlı malzemeler. Fakat biz burada hâlâ güçlü bir mukavemetle karşılaştık.
500 yıl nasıl olmuş da dayanmış?
Taş yapıların genel ortalama o kadar ya da biraz daha fazla denilebilir. Ama burada şaşırılacak olan şey bu yapının bir 400-500 sene daha durabileceği idi. Sahasında uzman analistlerin yaptığı analizler bunu gösterdi. Bununla beraber bazı kısımları tamirat ve restorasyon görmüştür.
HAREM-İ ŞERİF İNŞAATINDA KULLANILAN BETONUN ÖMRÜ MAKSİMUM 150 YIL
Bugün kullandığınız malzemenin ömrü ne kadar?
Taş ve mermerin 500- 600 sene kadar ömürlerinin olduğunu söyleyebiliriz. Bu sistemin en kısa ömürlü malzemesi kullandığımız beton. Dolayısıyla yapının ömrünü belirleyen parametre beton. C85 kullanıyoruz. Bunun da ömrü 100–150 sene.
Eski Revakların bu kadar dayanıklı malzeme ve harçla yapılabilmesini nasıl izah ediyorsunuz?
Ben ihlâs sırrı olduğuna inanıyorum. Burada delilim şudur: Ayet-i Kerime'de "Yoksa kötülük işleyenler, ölümlerinde ve sağlıklarında kendilerini iman edip salih amel işleyen kimseler ile bir mi tutacağımızı sandılar? Ne kötü hüküm veriyorlar. " (Casiye-21) buyurur, Rabbimiz. Ben de şimdi soruyorum. Her bir taşı besmeleyle alan, besmeleyle kesen, abdestsiz çalışmayan-çalıştırmayan, bir kubbe yapana kadar 40'a yakın hatim indiren kimselerin yaptığı işle şimdiki ekseri namazsız-abdestsiz küfürbaz mühendislerin el attığı işlerdeki muvaffakiyetler hiç bir olur mu? Allah Azze ve Celle elbette bir tutmaz onları ki tutmamış da... Hem yaşamlarında, hem işlerinde, hem vefatlarında….
HAREM-İ ŞERİFTE AYNI ANDA BİR BUÇUK MİLYON MÜSLÜMAN NAMAZ KILABİLECEK
Bu noktadan hareketle şu ana kadar neler yapıldı? Teknik bilgiler ve kapasite hakkında malumat verir misiniz?
Melik Abdulaziz'in yaptırdığı mescid yenilenme safhasında özellikle kolon açıklıkları artırıldı. Eski Mescid'in kolon açıklıkları 5-7 metre arasında değişirken şimdi 25–30 metreye kadar çıkıyor. Yani Mescid içerisinde hem namaz kılanlara daha fazla yer açıldı hem de içerieden tavaf mümkün oldu. Kot farkının kaldırılması da tavaf kapasitesini artırdı. En üst katta 'cantilever' tasarlanan balkonumsu yapı da tavaf ve namaz kapasitesine katkıda bulundu. Bir de ikinci katta bir asma kat yapıldı. Bütün bunları beraber düşünürsek şöyle rakamlar vermek mümkün. Mescid'de aynı anda namaz kılabileceklerin sayısı 1.5 milyon olacak. Ve bir saatte tavaf yapanların sayısı 70 bin iken bu sayı 130 bine çıkacak Allah'ın izniyle.
Tavaf alanında ne tür düzenlemeler/genişletme çalışmaları yapıldı?
Tavaf alanında Mescid ile tavaf alanı kot seviyesi ortadan kaldırıldı. Kolon yoğunluğu sebebiyle izdihamı ortadan kaldırmak için Safa - Merve arasında kalan revakların yapımı askıya alındı. En alt kat ile tavaf alanı kot farkı ortadan kaldırıldığı için orası da tavaf alanına dâhil görülebilir. Müezzin mahfilleri ise revakların bir parçası oldu artık.
Projenin ne kadarı tamamlandı? Bundan sonra sırada neler var?
Tavaf alanı genişletilmesi ve eski mescidin yenilenmesi çalışmalarının büyükbölümü tamamlandı geriye neredeyse üçte birlik bir kısım kaldı. "Şamiya" dediğimiz arkada bulunan yeni binanın kaba inşaatı bitti şimdi ince işler devam ediyor. Aslında sırada nelerin olduğunu tam manasıyla tahmin edemiyoruz. Her an her şey olabiliyor burada. Ama şimdilik diyebilirim ki Cidde yönünde kalan Dar-ul Tevhid ve Hilton binalarının da yıkılıp piazza yani avlu yapılma durumu var.
Yıkım sırası Kral'ın sarayına da gelecek mi?
Herkesin merakla beklediği Kral'ın sarayının akıbeti ise kesin olmamakla birlikte yıkılacağı yönünde güçlü söylentiler var.