İSTANBUL (AA) - Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) eylül ayına ilişkin Tüketici Fiyat Endeksi'nin (TÜFE) aylık bazda yüzde 4,75, yıllık yüzde 61,53 arttığını açıklamasının ardından TCMB'nin Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora göre, Türk lirasındaki değer kaybı, ücret artışı ve vergi düzenlemeleri kaynaklı gecikmeli etkiler zayıflarken aylık fiyat artışları hizmetler ile alkol-tütün dışında kalan gruplarda yavaşladı.
Mevsimsellikten arındırılmış verilerle incelendiğinde, B ve C endekslerinde aylık artışlar önceki aya göre gerilerken, fiyat artışları, B endeksini oluşturan gruplardan işlenmiş gıda ve temel mallarda bir önceki aya kıyasla belirgin şekilde yavaşlarken hizmette yüksek seyretmeye devam etti.
Yıllık tüketici enflasyonuna katkılar incelendiğinde, bu dönemde hizmet, alkol-tütün-altın, gıda ve temel mal gruplarının katkıları sırasıyla 2,09, 0,51; 0,32 ve 0,21 puan artarken ,enerji grubunun katkısı 0,54 puan düştü.
Hizmet fiyatları eylül ayında yüzde 7,88 yükselirken, grup yıllık enflasyonu 6,89 puan artışla yüzde 86,46 seviyesine ulaştı. En belirgin aylık artış bir önceki aya benzer şekilde yüzde 15,23 ile ulaştırma hizmetlerinde gerçekleşti.
Bu gelişmede, akaryakıt fiyatlarındaki yükselişin yansımaları ulaştırma hizmetlerinde etkili olmaya devam ederken, okulların açılmasına bağlı olarak servis ücretlerinde yüzde 65,44, demir yolu ile şehirler arası yolcu taşımacılığı fiyatlarındaki yüzde 17,73 artış kaydedildi.
Kira alt grubunda, son dört aydır gözlenen artış eğilimi güçlenerek aylık artış yüzde 9,52 olurken, yıllık enflasyon yüzde 95,03’e yükseldi.
Diğer hizmetler alt grubunda fiyatlar yüzde 8,46 yükselirken, okul ve üniversitelerin açılmasına bağlı dönemsel etkiler neticesinde eğitim hizmetleri yüzde 30,27 artışla öne çıktı ve üniversite eğitim ücretlerinde bu dönemde yüzde 127,72 ile yüksek artışlar izlendi.
Lokanta-otel fiyatlarında yüzde 4,15 olan aylık yükseliş, temelde gıda fiyatlarındaki yavaşlamanın etkisiyle yemek hizmetlerine bağlı olarak bir önceki aya kıyasla güç kaybetse de yüksek seyrini korudu.
Temel mal grubu yıllık enflasyonu 1,26 puan yükselerek yüzde 53,23 olarak gerçekleşirken, fiyat artışları alt gruplar genelinde yavaşladı. Yıllık enflasyon dayanıklı mal (altın hariç) ile giyim ve ayakkabı alt gruplarında yükselirken, diğer temel mallarda bir miktar geriledi.
Dayanıklı mallarda fiyatlar yüzde 2,58 artarken, otomobil fiyatları yüzde 0,23 ile yataya yakın seyretti. Beyaz eşya yüzde 7,48 ve mobilya yüzde 6,42 ile fiyat artışlarındaki gücünü korudu.
Diğer temel mallar alt grubunda fiyatlar yüzde 2,66 ile daha ılımlı yükselirken, kişisel bakım ürünleri, konutun bakım ve onarımı için malzemeler ve ev ile ilgili temizlik malzemeleri öne çıkan kalemler oldu. Giyim ve ayakkabı alt grubunda fiyatların yüzde 2,51 artış kaydetmesiyle yıllık enflasyon yüzde 31,36 oldu.
Enerji fiyatları yüzde 3,83 arttıEnerji fiyatları eylül ayında yüzde 3,83 artarken, grup yıllık enflasyonu 3,78 puan azalarak 10,25 seviyesinde gerçekleşti. Grup aylık fiyat artışında, ham petrol başta olmak üzere uluslararası enerji fiyatlarındaki yükseliş belirleyici oldu. Bu görünüm altında, katı yakıtlar, tüp gaz ve akaryakıt kalemleri sırasıyla aylık bazda yüzde 6,11, 5,93 ve 4,62 artış kaydetti. Şebeke suyu fiyatları eylül ayında yüzde 4,42 olan yüksek artışını sürdürdü.
Gıda ve alkolsüz içecekler grubu fiyatları eylül ayında yüzde 3,32 artarken, yıllık enflasyon 2,28 puan yükselerek yüzde 75,14 oldu.
Yıllık enflasyon işlenmemiş gıdada 2,53 puan artışla 96,17’ye, işlenmiş gıdada 2,15 puan artarak yüzde 59,95’e yükseldi. Mevsimsellikten arındırılmış veriler, taze meyve sebze fiyatlarının sebze fiyatları öncülüğünde yavaşladığına işaret etti.
Bu dönemde, taze meyve ve sebze dışı gıda grubunda genele yayılan fiyat artışları görüldü.
Yumurta, şeker, kuruyemiş, çiğ süt fiyat artışının sarkan etkilerine istinaden süt ile süt ürünleri, katı-sıvı yağlar ve kırmızı et fiyat artışları ile dikkati çekti. Diğer taraftan ekmek ve tahıllar kalemindeki fiyat artışları son iki aya kıyasla yavaşladı.
Alkollü içecekler ve tütün ürünleri grubunda fiyatlar yüzde 10,03 yükselirken, yıllık enflasyon 15,18 puan artışla yüzde 67,16 olarak gerçekleşti. Bu gelişmede, yüzde 11,08 olan tütün ürünlerindeki üretici firma kaynaklı fiyat artışları belirleyici oldu.
Yurt içi üretici fiyatları eylül ayında yüzde 3,40 artarken, yıllık enflasyon 1,97 puan azalışla yüzde 47,44 oldu.
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, aylık bazda en belirgin artış küresel enerji emtia fiyatlarındaki yükseliş kaynaklı olarak yüzde 6,12 ile yurt içi enerji fiyatlarında kaydedildi.
Diğer taraftan, ara mallarında aylık fiyat artışı yüzde 1,92 ile önemli ölçüde yavaşladı. Aylık fiyat gelişmeleri sektörler bazında incelendiğinde ise tütün ürünleri, suyun arıtılması ve dağıtılması, ham petrol ve doğal gaz, diğer madencilik-taş ocakçılığı, diğer mamul eşyalar, rafine edilmiş petrol ürünleri, elektrik-gaz imalatı, kömür ve ağaç ürünleri sektörleri fiyat artışlarıyla öne çıktı.
Muhabir: Duhan Değirmenci