ANKARA (AA) - Türkiye ekonomisi geçen yıl yüzde 4,5 büyüme gösterdi.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2023'e ilişkin üretim yöntemiyle hesaplanan Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) sonuçlarını açıkladı.
Buna göre, Türkiye ekonomisi geçen yıl yüzde 4,5, 2023'ün son çeyreğinde de yüzde 4 büyüme kaydetti.
Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH, 2023'te bir önceki yıla göre yüzde 75 artarak 26 trilyon 276 milyar 307 milyon lira olarak gerçekleşti.
GSYH'yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde, 2023'te bir önceki yıla göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak, finans ve sigorta faaliyetleri toplam katma değeri yüzde 9, inşaat yüzde 7,8, hizmetler yüzde 6,4, diğer hizmet faaliyetleri yüzde 4,6, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yüzde 3,8, gayrimenkul faaliyetleri yüzde 2,7, bilgi ve iletişim faaliyetleri yüzde 1,3, mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri yüzde 1,2 ve sanayi yüzde 0,8 arttı. Tarım sektörü ise yüzde 0,2 geriledi.
Kişi başına GSYH değeri, 2023'te cari fiyatlarla 307 bin 952 lira (13 bin 110 dolar) olarak hesaplandı.
Böylece Türkiye ekonomisi üst üste 14 çeyrektir büyümüş oldu.
Öte yandan TÜİK, geçen yıla ilişkin büyüme rakamlarında revizyona gitti.
AA Finans Büyüme Beklenti Anketi'ne katılan ekonomistler, 2023 yılının 4. çeyreğinde Türkiye ekonomisinin yüzde 3,97 büyümesini öngörmüştü. Ekonomistlerin 2023 yılının tamamına ilişkin büyüme beklentilerinin ortalaması ise yüzde 4,4 düzeyinde olmuştu.
Türkiye ekonomisinin 2014 yılından bu yana büyüme hızı, yıllar ve çeyrekler itibarıyla şöyle:
| Yıllar/dönemler | Birinci çeyrek | ikinci çeyrek | Üçüncü çeyrek | Dördüncü çeyrek | Yıllık |
| 2014 | 8,6 | 2,8 | 3,4 | 5,5 | 4,9 |
| 2015 | 3,5 | 7,2 | 5,7 | 7,6 | 6,0 |
| 2016 | 4,9 | 5,0 | -0,7 | 4,4 | 3,3 |
| 2017 | 5,3 | 5,3 | 11,8 | 7,3 | 7,5 |
| 2018 | 7,5 | 5,9 | 2,5 | -2,6 | 3,1 |
| 2019 | -2,5 | -1,6 | 1,0 | 5,9 | 0,9 |
| 2020 | 4,3 | -10,4 | 6,4 | 6,3 | 1,9 |
| 2021 | 7,5 | 22,3 | 8,0 | 9,7 | 11,4 |
| 2022 | 7,8 | 7,6 | 4,1 | 3,3 | 5,5 |
| 2023 | 4,0 | 3,9 | 6,1 | 4,0 | 4,5 |
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, söz konusu çeyrekte bir önceki çeyreğe göre yüzde 1, takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi ise bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 4 arttı.
Üretim yöntemiyle GSYH tahmini, geçen yılın 4'üncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla yüzde 75,9 artarak 8 trilyon 431 milyar 375 milyon lira olarak gerçekleşti.
Hane halkı nihai tüketim harcamaları
Hane halkı nihai tüketim harcamaları 2023'te bir önceki yıl zincirlemiş hacim endeksine göre yüzde 12,8 arttı ve GSYH içindeki payı yüzde 59,1 oldu. Hane halkı nihai tüketim harcamaları, geçen yılın 4'üncü çeyreğinde bir önceki yılın dönemine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 9,3 yükseldi. Devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 1,7, gayrisafi sabit sermaye oluşumu da yüzde 10,7 artış kaydetti.
Bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre geçen yıl mal ve hizmet ihracatı yüzde 2,7 azalırken, ithalatı yüzde 11,7 arttı. Mal ve hizmet ihracatı, 2023'ün dördüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 0,2, ithalatı ise yüzde 2,7 artış gösterdi.
İş gücü ödemelerinde artış
İş gücü ödemeleri 2023'de bir önceki yıla göre yüzde 116, net işletme artığı/karma gelir yüzde 49,2 yükseldi. İş gücü ödemeleri geçen yılın 4'üncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 107,6, net işletme artığı/karma gelir yüzde 55 yükseliş kaydetti.
İşgücü ödemelerinin cari fiyatlarla Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı 2023'te yüzde 32,8 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise 2022'de yüzde 53,7 iken geçen yıl yüzde 46,3'e geriledi.
Tablolar| Yıl | Cari fiyatlarla GSYH | Cari fiyatlarla GSYH | GSYH Zincirlenmiş Hacim | Değişim oranı |
| (milyon lira) | (milyon dolar) | Endeksi(2009=100) | (yüzde) | |
| 2021 1. Çeyrek | 1.395.931 | 189.364 | 173,4 | 7,5 |
| 2021 2. Çeyrek | 1.592.926 | 190.006 | 187,1 | 22,2 |
| 2021 3. Çeyrek | 1.931.231 | 227.406 | 214,7 | 7,9 |
| 2021 4. Çeyrek | 2.328.700 | 200.330 | 223,5 | 9,6 |
| 2021 Yıllık | 7.248.789 | 807.106 | 199,7 | 11,4 |
| 2022 1. Çeyrek | 2.519.789 | 181.490 | 186,9 | 7,8 |
| 2022 2. Çeyrek | 3.424.670 | 219.665 | 201,6 | 7,6 |
| 2022 3. Çeyrek | 4.273.138 | 242.416 | 223,8 | 4,1 |
| 2022 4. Çeyrek | 4.794.179 | 262.243 | 231,2 | 3,3 |
| 2022 Yıllık | 15.011.776 | 905.814 | 210,9 | 5,5 |
| 2023 1. Çeyrek | 4.642.146 | 246.013 | 194,3 | 4 |
| 2023 2. Çeyrek | 5.506.173 | 271.669 | 209,5 | 3,9 |
| 2023 3. Çeyrek | 7.696.613 | 296.508 | 237,4 | 6,1 |
| 2023 4. Çeyrek | 8.431.375 | 304,402 | 240,4 | 4 |
| 2023 yıllık | 26.276.307 | 1.118.593 | 220,4 | 4,5 |
TÜİK verilerine göre, GSYH iktisadi faaliyet kollarına göre zincirlenmiş hacim endeksi değişim oranıysa (yüzde) şöyle:
| 2022 4. çeyrek | 2022 yıllık | 2023 4. Çeyrek | 2023 Yıllık | |
| Tarım, ormancılık ve balıkçılık | -2,3 | 1,3 | 0,5 | -0,2 |
| Sanayi | -4,4 | 1,7 | 1,9 | 0,8 |
| İmalat sanayisi | -1,7 | 4,3 | 1,8 | 1,6 |
| İnşaat | 3,9 | -7,1 | 10,8 | 7,8 |
| Hizmetler | 9,7 | 12,7 | 3 | 6,4 |
| Bilgi ve iletişim | 5,2 | 8,2 | -3 | 1,3 |
| Finans ve sigorta faaliyetleri | 9,3 | 20,7 | 7,4 | 9 |
| Gayrimenkul faaliyetleri | 6,8 | 6,3 | 2,8 | 2,7 |
| Mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri | 10,5 | 11,1 | -1,5 | 1,2 |
| Kamu yönetimi, eğitim ve sosyal hizmet faaliyetleri | 1,7 | 3,3 | 1,9 | 3,8 |
| Diğer hizmet faaliyetleri | 10,7 | 10,4 | 2,2 | 4,6 |
| Sektörler toplamı | 3,5 | 6,2 | 3,1 | 3,5 |
| Vergi-sübvansiyon | 2,1 | 0,2 | 11 | 13,3 |
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından bugün açıklanan 2023 yılına ilişkin gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) verilerini değerlendirdi.
Açıklanan GSYH verilerine göre ekonominin 2023'ün son çeyreğinde yıllık yüzde 4 büyüdüğüne işaret eden Şimşek, "Böylece büyüme 2023'te Orta Vadeli Program'ın (OVP) üzerinde yüzde 4,5 olarak gerçekleşirken milli gelirimiz 1,1 trilyon doları aştı. Kişi başına milli gelir ise bir önceki yıla göre 2 bin 450 dolar artarak 13 bin 110 dolara yükseldi." değerlendirmesinde bulundu.
Program doğrultusunda büyümede geçen yılın üçüncü çeyreğinde başlayan dengelenmenin son çeyrekte de devam ettiğini vurgulayan Şimşek, 2023'ün ilk yarısında 8,8 puan olan iç talebin büyümeye katkısının, yılın ikinci yarısında 6,6 puana gerilediğini kaydetti.
Şimşek, net dış talebin negatif katkısının ise 4,9 puandan 1,6 puana düştüğüne dikkati çekerek, şunları kaydetti:
"2023'te büyümenin yaklaşık üçte biri üretken kapasitemizi artıran makine ve teçhizat yatırımlarından geldi. Güçlü şekilde desteklediğimiz yatırım ve ihracatla daha nitelikli büyümeye doğru yol alıyoruz. Göstergeler ekonomideki dengelenmenin ve cari açıktaki iyileşmenin sürdüğüne işaret ediyor. 2024'te net dış talebin büyümeye pozitif katkı verdiği ılımlı ve dengeli bir büyüme bekliyoruz. Uyguladığımız politikalarla iyileşen büyüme kompozisyonu, dezenflasyon sürecine önemli katkıda bulunacaktır. Kalıcı refah artışı için fiyat istikrarını sağlamanın yanı sıra yüksek katma değerli üretime ve verimlilik artışına odaklanan yapısal reformlara devam edeceğiz."
Muhabir: Erhan Cihan Ünal,Hülya Ömür Uylaş,Mertkan Oruç,Enes Duran
