PARİS (AA) - Yeni Kaledonya 1853'te Fransa'nın bir sömürgesi haline gelirken, Ada'da 1980'li yıllarda 90 kişinin ölümüyle sonuçlanan olayların ardından Paris hükümeti ve Yeni Kaledonyalılar önce 1988'de Matignon Anlaşması, ardından da 1998'de Noumea Anlaşması için masaya oturdu.
Ada'nın Paris'in kolonisi olmaktan çıkma sürecinde önem taşıyan Noumea Anlaşması kapsamında Yeni Kaledonya'da 2018, 2020 ve 2021'de 3 kez bağımsızlık referandumuna gidildi.
İlk iki referandum arasında bağımsızlığa "evet" oylarının yükselmesine rağmen, yerli halk Kanaklar salgın nedeniyle Ada'da yaşanan ciddi kayıplar ve buna bağlı yas gelenekleri nedeniyle 2021'deki referandum için sandığa gitmeme kararı aldı.
Kanakların boykot ettiği 3. referandumda bağımsızlık karşıtları yüzde 96 "hayır" oyu toplarken, Fransız hükümeti ve bağımsızlık yanlıları arasındaki diyalog bir süreliğine kesildi.
Fransız hükümetinin son adımı olan Yeni Kaledonya'daki seçmen sayısında önemli değişikliğe yol açacak anayasal reform teklifi, Ada halkının tepkisini çekti.
Önce 2 Nisan'da Fransız Parlamentosunun üst kanadı Senatoda kabul gören reform, Yeni Kaledonya'da sokağa inen bağımsızlık yanlılarına rağmen Ulusal Mecliste de 15 Mayıs'ta onaylandı.
Reformun yürürlüğe girebilmesi için Fransız Parlamentosunun iki kanadının birlikte toplandığı Kongrede de kabul edilmesi gerekiyor.
Filistinlilere destek amacıyla boynunun etrafında Filistin kefiyesi takan Yeni Kaledonyalı sendika lideri Haocas, 13 Mayıs'tan bu yana Ada sakinlerinin Paris'in dayattığı tartışmalı reforma verdiği tepkinin arkasında yatan nedenleri AA muhabirine anlattı.
Yeni Kaledonya'da Kanak İşçiler ve Sömürülenler Sendikası (USTKE) Başkan Yardımcısı Rock Haocas, bugün Ada'da yaşanan olayların arkasındaki ilk nedenin Fransız hükümetinin Yeni Kaledonya'nın bağımsızlığına ilişkin "hayır" oyunun galip geldiği 2021'de yapılan 3. referandumu onaylaması olduğunu kaydetti.
Kovid-19 salgını sırasında Ada'da yaşanan can kayıpları nedeniyle bu referandumu ertelemek istediklerini belirten Haocas, "Çok sayıda kaybımız oldu, 350 kayıp. Normal bir şekilde kampanya yapma fırsatımız yoktu." dedi.
Haocas, Fransız devletinden bu referandumu 1 yıl ertelemesini istediklerini, Fransa'nın bu süreçte bağımsızlık karşıtı bir belge dağıttığı için kampanya yapmaya ihtiyaç duyduklarını anlattı.
Kanakların referanduma katılmama kararı aldığını ifade eden Haocas, "Böylece Fransız devleti, sömürge altındaki halkın katılımı olmadan, referandumu yüzde 96 'evet' oyuyla onayladı." diye konuştu.
Haocas, Fransız devletinin Ada'nın geleceğine ilişkin 3. bir anlaşmayı çıkarmasıyla, bağımsızlık yanlılarının Fransız devletiyle konuşmayı durdurduğunu, Yeni Kaledonya'daki seçmen sayısını artıracak reformun Ulusal Mecliste onaylanmasıyla bağımsızlık karşıtlarıyla diyaloğu durdurduklarını anlattı.
Ada'ye yerleştirilen Fransızların halihazırda cumhurbaşkanlığı seçimleri, Fransız yerel seçimleri ve belediye seçimlerinde oy kullanabildiğini aktaran Haocas, Kongre üyelerinin seçildiği yerel seçimlerde sadece Yeni Kaledonyalıların oy verdiğini aktardı.
Haocas, seçmen kütüğünde değişikliğe gidilmesinin, Fransa destekçilerine yardım etmek ve Yeni Kaledonya'nın bir nevi yeniden sömürgeleştirilmesine izin vermek anlamına geldiğinin altını çizdi.
Bağımsızlık yanlılarının bu reforma karşı Ada'da 6 aydır barışçıl şekilde seferber olduğunu ifade eden Haocas, Kanakların, Fransız Senato ve Meclisinin reforma yeşil ışık yakmasını daha önce Fransa'yla yapılan anlaşmalara "bir ihanet" olarak gördüğünü kaydetti.
Haocas, "Yeni Kaledonya'nın (Birleşmiş Milletlerin) sömürgesizleştirilmesi gereken ülkeler listesinde kayıtlı olduğunu bilmek gerekiyor." diyerek, Fransa'nın Birleşmiş Milletlere (BM) göre Ada'daki idari güç olarak Yeni Kaledonya'nın sömürgesizleştirme sürecine yardımcı olması ve demografik yapının dengesini bozmaması gerektiğini söyledi.
Tartışmalı reform Kongreden geçerse Ada'nın sömürgesizleştirme süreci durabilirHaocas, anayasal reformun Fransa'da Kongre tarafından da kabul edilmesi halinde Kanakların, Yeni Kaledonya'nın resmi kurumlarında çoğunluğu ve Yeni Kaledonya'yı egemenliğe götüren süreçteki müzakereler üzerindeki etkilerini kaybedeceklerini anlattı.
"Gözaltına alınan gençlerimizin çoğu, siyasi mahkumlar"Haocas, Ada'da bir sömürge durumu olduğunu ve bu nedenle olayların siyaset vasıtasıyla çözülmesi gerektiğini dile getirerek, "Bu bir sömürge durumu ve (Fransız) milis tarafından öldürülen ve gözaltına alınan gençlerimizin çoğu, siyasi mahkumlar, ülkenin bağımsızlığı için mücadele eden gençler. (Yeni Kaledonya'da yaşananlar) Fransa'da bölgelerde gördüğümüz klasik isyanlardan değil, bu ulusal kurtuluş mücadelesi. ifadelerini kullandı."
Fransa'nın Ada'da özgürlükler için mücadele eden insanlara karşı sosyal medya platformu TikTok'un yasaklanması gibi çeşitli baskıcı önlemler aldığına işaret eden Haocas, Yeni Kaledonya'da 13 Mayıs'tan bu yana yaşamını yitirenler hakkında yalnızca Paris'in verdiği rakamların olduğunu belirtti.
Haocas, Ada'daki birçok gencin bu tarihten bu yana kayıp olduğunu aktararak, "Bulundular mı, öldüler mi veya gözaltına alındılar mı bilmiyoruz." dedi.
Ada'da daha fazla insanın ölmüş olması ihtimalinden endişe duyduklarını dile getiren Haocas, durumun aydınlanması ve gerçek sayıların bilinmesi gerektiğini vurguladı.
Haocas, Yeni Kaledonya'da yaşananlar hakkında, "Sorumluluk, barışçıl şekilde seferber olup bu tasarının geri çekilmesi gerektiğini ve Kaledonyalılar arasında yerel olarak görüşülmesi gerektiğini defalarca söylediğimizde bizi dinlemek istemeyenlere aittir." değerlendirmesini yaptı.
Mücadeleye devam etmekten başka bir şansları olmadığını söyleyen Haocas, "Baskı çok ağır oldu. Uluslararası dayanışma gerekli." diye konuştu.
Haocas, Filistin halkının da Kanak halkı gibi binlerce yıla dayanan bir geçmişe sahip olduğunu söyleyerek, "Filistin özgür olana denk, Filistin'le dayanışma içinde olacaklarını" sözlerine ekledi.
Muhabir: Esra Taşkın
